Gelir Vergisi Nedir?

Gerçek kişilerin bir sene boyunca elde ettiği tüm kazançlar üzerinden devlete ödediği vergiler, gelir vergisidir. Gerçek kişiler tarafından yapılan bir ödemedir ve şirketler için kurumlar vergisi olarak farklı türü vardır. Artan oranlı bir vergi türü olduğu için gelir arttıkça ödenmesi gereken vergi de artar. Bazı gelirlerde stopaj kesintisi olsa da genelde beyanname verilir. Ödenmesi gereken vergi tutar için vergi oranına ihtiyaç vardır. Bu oran da gelir dilimine göre belirlenir.

Gelir Vergisine Tabi Kazanç Türleri

Gelir vergisine tabi olan kazanç türleri genel hatlarıyla şunlardır:

• Ücretler

• Menkul sermaye faizleri

• Ticari kazançlar

• Gayrimenkul sermaye iratları

• Serbest meslek kazançları

Bu kazançlarda gelir vergisi ödemesi gerekir ve ödenmemesi durumunda yasal süreç başlar.

Menkul Sermaye İratları (faiz, temettü)

Gerçek kişilerin sahibi olduğu sermaye ve yatırımlardan elde edilen gelirler menkul sermaye iratlarıdır. Yani faiz gelirleri, repo ve ters repo gelirleri, yatırım fonları ve temettü gelirleri bu gelirlere örnektir. Bu gelirlerin vergisi genelde stopaj yoluyla tahsil edilir. Bu yüzden ek olarak yıllık gelir vergisi beyanına gerek olmaz.

Ücret Gelirleri (maaş)

Gerçek kişilerin aldığı düzenli ya da düzensiz maaştan yaptığı gelir vergisi ödemeleri gelir vergisine tabidir. Bunda tüm yan haklar, prim ve ikramiyeler de dahildir. Gelir vergisi ödemesi, işverenin çalışanın maaşından stopaj yoluyla kesinti yaparak vergi dairesine ödenmesiyle gerçekleşir. Bazı durumlarda belirli tutarı aşmaması şartıyla gelir vergisinden muaf olabilir.

Gayrimenkul Sermaye İratları (kira gelirleri)

En yaygın gelir elde etme türlerinden biri de kira gelirleridir. Gerçek kişiler, sahip oldukları taşınmazları kiraladığında yıl boyunca elde ettiği gelirlerin vergisini ödemek zorundadır. Götürü gider yöntemi uygulanır ve konut kiralarında geçerli %15 düşülerek vergi ödemesi yapılır. Ticari ve işyeri kiralarında ise %25 düşüş yapılır. Kira gelirlerinin mart ayında beyanı yapılır. Söz konusu vergi yıl boyu mart ve temmuz olmak üzere iki taksitte ödenir.

Serbest Meslek Kazançları

Serbest meslek yapanlar tarafından iş ve hizmet kazancı olarak elde edilen gelirlerden alınan vergidir. Avukat, yazılımcı, danışman gibi meslekler bunlara örnek verilebilir. Giderler mahsup edilerek hesaplanır. Stopaj uygulaması yapılması da olabilir.

Ticari Kazançlar

Gerçek kişilerin, ticari amaçla yaptığı faaliyetlerden elde ettiği gelirler de vergiye tabidir. Giderler mahsup edilerek net kazanç üzerinden artan oranlı gelir vergisi tarifesi uygulanarak hesaplanır. Yıllık olarak beyan edilir. Mart ayı bitmeden beyan edilmesi gerekir ve yine 2 taksitle mart ve temmuz olarak ödenebilir.

Gelir Vergisi Oranları

Artan oranlı bir vergi olan gelir vergisi, gelir arttıkça oranı da artan vergi türüdür. Yıllık olarak oranları belirlenen gelir vergisi oranları 2025 yılı için de net olarak belirlenmiştir.

Artan Oranlı Vergi Sistemi

Artan oranlı vergi sistemi, gelir ile vergi oranının doğru orantılı olduğu sistemdir. Yani gelir ne kadar yüksekse vergi oranı da o kadar yüksek olur. Bu da adil bir gelir vergisi ödeme oranı ortaya çıkar ve yük dağılımı sağlar. Her dilim için hesaplanan vergi ayrıdır. Kademeli olarak uygulanır. Örneğin gelir 200.000 TL ise;

0 – 70.000 TL için %15 vergi oranı ile 10.500 TL

70.001 – 150.000 TL için %20 vergi oranı ile 16.000 TL

150.001 – 200.000 TL için de %27 vergi oranı uygulaması ile 13.500 TL olur. Yani toplamda 10.500 + 16.000 + 13.500 = 40.000 TL vergi ödemesi yapılır.

Güncel Vergi Dilimleri

Ülkemizde belirlenen 2025 yılı gelir vergisi oranları şu şekildedir:

• 0 – 70.000 TL için %15 vergi oranı

• 70.001 – 150.000 TL için %20 vergi oranı

• 150.001 – 550.000 TL için %27 vergi oranı

• 550.001 – 1.900.000 TL için %35 vergi oranı

• 1.900.001 TL ve üzeri için %40 vergi oranı uygulanır.

Kademeli olarak uygulanması ve artan oranlı olması ülkemizdeki vergi sisteminin en önemli özelliğidir.

Yıllık Gelir Üzerinden Hesaplama

En basit haliyle yıllık gelir üzerinden gelir vergisi hesaplama şu adımlarla yapılır:

• Yıl boyunca elde edilen bütün gelirler toplanır. (maaş, kira geliri, faiz, serbest meslek kazançları vb.)

• Söz konusu gelirde götürü ya da gider düşüşü uygulaması yaparak vergilenmesi gereken net gelir elde edilir.

• Ülkemizde belirlenen 2025 yılı gelir vergisi dilimlerine göre her dilim için hesaplama yapılır.

• Stopaj varsa düşülür.

• Net vergi elde edilir.

Tüm bu adımlar sonrasında ödenmesi gereken yıllık gelir vergisi doğru şekilde hesaplanmış olur.

Gelir Vergisi Matrahı Nasıl Belirlenir?

Gelir vergisi matrahı, orana göre hesaplama yapılacak olan net gelirler toplamıdır. Yani indirimler, giderler ve varsa istisnalar düşüldükten sonra vergiye tabi olan asıl gelir tutarıdır. Gelir vergisi matrahının belirlenmesi için tüm gelirler toplandıktan sonra giderler, indirimler, istisnalar düşülür. Kalan net gelire göre vergi dilimi için kademeli hesaplama yapılır.

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisinin hesaplanması için önce tüm gelirler toplanarak düşülmesi gereken indirim, giderler ve istisnalar düşülür. Stopajlar varsa onlar düşülerek net gelir elde edilir.  Elde edilen net gelirin vergi dilimi hesaplaması kademeli olarak yapılır. Yani elde edilen net gelir 130.000 TL ise yalnızca %20 değil, %15 ve %20 vergileri hesaplanarak toplamı ödenir.

Gelir Vergisi Beyan ve Ödeme Süreci

Gelir vergisi gerçek kişiler tarafından yılda bir kere beyan edilir. Vergi beyan dönemi söz konusu yılın mart ayı olarak belirlenmiştir. Yani 1 – 31 Mart arası gelir vergisi beyanı yapılmalıdır. Maaş gelirleri işveren tarafından stopaj kesintisi ile düşüldüğü için genelde beyan edilmez. Beyan edilen vergi en geç mart sonu ve temmuz sonu olmak şartıyla iki taksitle ödenir. Gelir vergisi beyannamesi verilmez ve ödeme de yapılmazsa gecikme faizi ile vergi cezası uygulanır.

Yıllık Beyanname

Yıllık beyanname gerçek kişilerin bir senede elde ettiği gelirlere ilişkin bildiri yaptığı resmi evraktır. Kişinin maaş geliri dışındaki tüm gelirlerini kapsar. Özellikle vergi denetiminde ciddi öneme sahip olduğu için oldukça önemlidir.

Muhtasar Beyanname

Muhtasar beyanname, devlete bildiri niteliğinde olan bir formdur. İşveren tarafından bildirilir ve maaştan yapılan veri stopajı, damga vergisi gibi vergileri kapsar. Aylık olarak verilebildiği gibi 3 aylık olarak da verilebilir. Beyan edildikten sonra ödemesi de hemen yapılır. Vergi takibi açısından önemlidir.

Ödeme Tarihleri ve Yöntemleri

Beyanname ile gelir vergisi takip eden yılın mart ayının 1 – 25 ‘i arası beyan verme dönemidir. 2 taksit halinde mart ve temmuz olacak şekilde ödenir. Vergi dairesinde kredi kartı, banka kartı ya da nakit olarak ödenebilir. İnternet vergi dairesinde de elektronik şekilde ödeme mümkündür.

Muhtasar beyanname aylık ya da 3 aylık olarak verilebilir. Aylık ise o ayın sonunda, 3 aylık ise 3.ayın sonunda ödenmelidir. Banka, vergi dairesi ya da elektronik ortamla ödenebilir. Gelir vergisi beyanı otomatik ödeme ile ya da GİB üzerinden de yapılabilir:

Gelir vergisini kim öder?

Gelir vergisi; ücret, serbest meslek, faiz ve kira gibi kaynaklardan elde edilen gelirler üzerinden gerçek kişiler tarafından ödenir.

Gelir vergisi ödenmezse ne olur?

Gelir vergisi ödenmezse vergi dairesi tarafından gecikme faizi ve ceza uygulaması yapılır. Zaman daha da uzarsa icra takibi de başlayabilir.

Gelir vergisi beyannamesi ne zaman verilir?

Her yılın mart ayının sonuna kadar gelir vergisi beyanının yapılması gerekir.

Kira gelirinde gider indirimi nasıl yapılır?

Kira gelirinde gider indirimi hesaplamasında %15 götürü gider düşülerek kalan tutarda hesaplama yapılır.

Vergi dilimi maaşımı nasıl etkiler?

Gelir vergisi artan oranlı bir vergidir ve maaş arttıkça ödenen vergi de artar.