İndirimli Oranlar

Genel KDV oranı %20 olarak belirlenmişken bazı hizmet ve ürünlerde bu oran daha düşük olabilir. Buna indirimli oran denir. İndirimli oranlar %1 ve %10 şeklindedir. İndirimli oranların uygulanmasının temel sebebi, daha öncelikli ve temel ihtiyaç olarak görülen mal ve hizmetlerin öncelikli olarak tercih edilmesini desteklemektir. İşte bazı indirimli orana tabi olan mal ve hizmetler:

• Yeme – içme

• İlaçlar

• Eğlence biletleri

• Hayvan ihtiyaçları

Bunlar ve bu gibi örnekler %10 orana tabi olan hizmet ve mallardır. %1 orana sahip olanlar ise:

• Ekmek

• Temel tarım ürünleri (arpa, mısır, buğday)

• Gazete

• Süt, balık, yumurta gibi temel gıdalar

Genel olarak indirimli oranlara tabi olsalar da bunlarda da çeşitli durumlara göre değişkenlik olabilir. Aynı zamanda bu oranlar da kalıcı olmayabilir. 

Oran Seçimi ve Yanlış Oran Riskleri

Faturada her daim KDV oranı doğru şekilde ele alınmalıdır. Satılan malın ya da verilen hizmetin türüne göre KDV oranı belirlenir. Satıcı, oranı doğru şekilde faturasına yansıtmalıdır aksi takdirde bunun çeşitli yaptırımları ya da problemleri olabilir. Özellikle tek seferlik bir hata değil de sürekli yapılan bir durumsa daha ciddi sorunlar ortaya çıkabilir.

Oran seçiminin yanlış olmasının riskleri arasında ilk olarak vergi cezası yer alır. Ardından bu şekilde hesaplanan KDV’nin iadesi de kabul edilmez ve vergi denetiminde sorun yaşanır. Burada ceza bile ödenmesi gerekebilir. Ödenemeyen bu KDV için de ayrıca gecikme faizi işler. Yani her anlamda yanlış KDV oranı kullanımı sorun yaratır.

Matrah (KDV Tabanı) Nasıl Belirlenir?

Matrah, diğer adıyla KDV tabanı, satılan ürün ya da verilen hizmetin vergisiz kısmını ifade eder. KDV tabanının belirlenmesinde ilgili ürünün ya da hizmetin vergi hariç tutarına yan giderler ve fiyat farkı gibi ek ücretlerin toplanması ile belirlenir.

Basit bir örnekle anlatacak olursak KDV dahil toplam fiyattan matrah belirlenirken; KDV dahil toplam fiyat 1 + KDV oranı / 100 formülü ile hesaplanır. Matrahtan sonra KDV oranı da farkı alınarak bulunur.

Mal / Hizmet Bedeli, İskonto ve Vade Farkı

KDV hesaplamasında mal ve hizmet bedeli matrahın temelidir. Satış olabilmesi ya da herhangi bir fatura düzenlenmesi için gerekli olan bedeldir. Satış bedelinin yanı sıra iskonto ve vade farkı da faturada zaman zaman yer alabilir.

İskonto ya da bilinen adıyla indirim, matraha bazı durumlarda dahil edilirken bazı durumlarda edilmez. Satış anında yapılan ve faturada gösterilen iskontolar, matrahtan düşülür. Fatura dışı iskonto ise sonradan verilmiş iskontodur ve matraha dahil edilir.

Vade farkı ise satış rakamlarına sonradan eklenen bedellerdir. Ek bir bedel niteliğindedir. Örneğin ürün bedeli 1.000 TL, vade farkı 100 TL ise matrah 1.100 TL olur ve KDV bunun üzerinden hesaplanır. Faturada bunların belirlenmesi ile KDV hesaplaması ve matrah hesabı kolayca yapılabilir.

ÖTV, ÖİV ve Diğer Vergilerin Matraha Etkisi

KDV matrahında ÖTV, ÖİV ve diğer tüm vergilerin etkisi vardır ve bu etkiler kanunda da net bir şekilde belirtilmiştir. Aslında burada yalnızca KDV matraha dahil değildir. Çünkü verginin vergisi alınmaz. ÖTV, ÖİV gibi vergiler matraha dahildir. Diğer harçlar ve vergiler de genelde KDV matrahına dahildir. 

Kur Farkı ve Fiyat Farkı Faturaları

Kur farkı faturasında genel olarak döviz cinsinden yapılan satışlar olduğunda kesilen faturadır. Burada önemli olan ödeme günü ile fatura tarihi arasında yer alan kur farkından kaynaklanan farkı göstermek için kesilir. Bu farkı hem faturayı kesen hem de faturanın kesildiği taraf için zorunludur. Muhasebe kaydı açısından da önemlidir. 

Fiyat farkı faturası ise ilk satış ya da hizmet fiyatı belirlendikten sonra meydana gelen çeşitli farklar olması durumunda kesilir. Bu durum genelde normal mal satışlarından çok toplu mal alımı, sözleşmeye bağlı durumlar, bazı mağduriyet durumlarında yapılan hesaplama farkları ya da zam farkları gibi durumlarda olur. Bu durumda fiyat farkı bedeli KDV eklenerek yeni bir fatura kesilir.

KDV Hesaplama Örneği

KDV hesaplaması ile ilgili örnek vererek anlatmak gerekirse, ürün ya da hizmet bedeli net olarak verildiyse ürün bedeli x KDV oranı / 100 formülü ile KDV tutarı bulunur. Bulunan KDV oranı, mal bedeline eklenerek toplam fatura tutarı belirlenir. Net mal bedeli olduğu durumda, herhangi bir indirim, fiyat farkı, vergi gibi bir durum olmadığında bu basit yöntemle KDV hesaplaması yapılır.

Eğer faturada bir iskonto ya da vade farkı gibi durumlar varsa matrahtan bu bedel çıkarıldıktan sonra KDV hesaplaması aynı şekilde yapılır. Ürün ya da hizmet bedelinden KDV hesaplaması yapıldığı gibi toplam tutardan da matrah hesaplaması aynı mantık ile yapılır. Her faturada KDV olması şarttır. Bu yüzden zaman zaman özellikle muhasebeciler ya da mali müşavirler fatura işlerken bu şekilde faturaların doğruluğunun sağlamasını yapabilir.

Tevkifat (KDV Stopajı) İşlemleri

Tevkifatlı vergilendirme, verginin bir kısmının alıcıya düzenlenmesi anlamına gelir. Bazı satışlarda tevkifatlı fatura kesilmesi devlet tarafından zorunlu hale gelmiştir. KDV’li faturada KDV’nin işleme göre belirlenen orandaki kısmı direkt olarak vergi dairesine ödenir. Burada yapılan söz konusu faaliyet ya da hizmete göre vergilendirme oranı belirlenir.

Anlamsal olarak da kesinti anlamı içeren tevkifatlı fatura, devlet tarafından güvenli tahsilat yapılması için tercih edilen bir yöntemdir. KDV tevkifattı uygulanırken toplam çıkan KDV bedeli üzerinden hesaplama yapılır ve bu faturada ayrı olarak gösterilir.

Kısmi Tevkifat Uygulamaları

Tevkifat uygulamasında yer alan kısmı tevkifat, aslında tevkifat ödemesinin %100 olmadığı durumdur. Faturada çıkan KDV tutarının bir kısmının direkt olarak vergi dairesine ödenmesi anlamına gelir. Burada satıcıdan değil alıcıdan ödeme alınır. Tevkifat dışında kalan KDV yine satıcının beyanıdır. 

Kısmı tevkifat genelde kamu kurumları, banka kuruluşları, bazı özel sektörlerde yer alan işlemler, temizlik, danışmanlık gibi belirlenen bazı hizmet türlerinde uygulanır. Tevkifat uygulamalarındaki oran ise bu sektöre göre belirlenir. 2/10, 5/10 ve 8/10 gibi çeşitli oranlar vardır.

Tevkifat Oranı Seçimi ve Sorumluluk

Tevkifatlı fatura kesiminde oran seçimi oldukça önemlidir. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen oranlar, sektöre göre doğru şekilde uygulanmalıdır. Tercih edilen sektör ve işleme göre sabit oran vardır. Örneğin yemek hizmetindeki oran 5/10 olarak belirlenmişken, inşaat işleri için 4/10 şeklinde oran vardır.

Tevkifatlı fatura işlemlerinde her iki tarafın da sorumluluğu bulunur. Satıcı tevkifatlı fatura düzenlemediği için, alıcı ise tevkifatlı fatura almadığı için sorumludur ve her iki durumda da hata kabul edilir. Yanlış oran uygulanması durumunda da cezai yaptırım uygulanır. Bu yüzden özellikle ilgili sektörlerde tevkifatlı fatura kesilmesi gereken durumlar ve net olarak bilinmeli ve bu sayede de cezai yaptırımlara maruz kalınmamalıdır.

Tevkifatlı Faturada Hesaplama Akışı

Tevkifatlı faturada hesaplama ya da faturaya yansıma için öncelikle mal ya da hizmet bedeli bilinmelidir. Ardından doğru KDV oranı belirlendikten sonra en önemli aşama olan doğru tevkifat oranı bilinmelidir. Ardından normal faturalarda olduğu gibi KDV tutarı hesaplanarak bu tutar üzerinden tevkifat oranı hesaplanır. Bu ortaya çıkan tutar ise alıcının vergi dairesine ödemesi gereken tevkifat tutarıdır. Aradaki fark ise, satıcının bildireceği KDV tutarıdır.

İndirilecek KDV ve Hesaplanan KDV

KDV sistemleri, alış ve satış faturaları için de geçerli olan bir sistemdir. İndirilecek KDV satın alırken ödenen KDV iken, hesaplanan KDV satış aşamasında müşteriden alınan KDV’dir. Hesaplanan KDV, bir işletmenin herhangi bir ürün ya da hizmet satışı yapması durumunda kullanılır. Burada yer alan KDV, işletmenin müşteriden aldığı tahsilattır. Devlete ödenmesi gereken KDV’nin de temeli başlar. 

İndirilecek KDV ise, bir alış faturasında yer alır. Yani herhangi bir hizmet ya da mal alırken faturada yer alan KDV, devlete ödenecek olan vergiden düşülerek ödenmesi anlamına gelir. Kısaca, bir işletmenin satış faturalarında yer alan KDV, işletmenin devlete ödeyeceği toplam KDV vergi tutarıdır. Bundan alış faturalarında yer alan KDV düşülerek net ödenmesi gereken KDV tutarı bulunur.