Fazla Mesai Nedir?

İş Kanunu’na göre işçilerin haftalık olarak belirli saat çalışma sınırları vardır. Bu sürenin aşılması durumunda fazla mesai ödemesi yapılması gerekir. Bir çalışan, haftada 45 saati aşan her saati için saatlik olarak %50 zamlı ücret almasıdır. Haftada 45 saat dolmasa bile bir günde 11 saati aşan çalışma durumunda da fazla mesai sayılır ve fazla çalışma olarak sayılır.

Fazla Mesai Şartları

İş Kanunu tarafından belirlenen fazla mesainin belirli şartları vardır. Yani belirli koşulların sağlanarak fazla mesainin hak edilmesi gerekir:

• Haftalık 45 saatin üzerinde çalışma 

• Fazla mesai yapılabilmesi için işçinin yazılı onayı

• Günlük 11 saati aşmayan çalışma süresi (aşarsa hem fazla çalışma hem de yasaya aykırı)

• Yıl boyu maksimum 270 saat sınırı

Bu şartların sağlanması durumunda fazla mesai hak edişi gerçekleşir.

Haftalık 45 Saati Aşan Çalışmalar

İş Kanuna göre haftada toplam çalışma süresi 45 saatin üzerindeyse bu fazla mesai olarak adlandırılır. Bu da fazla çalışma yapılan her saat için %50 ek ücret ödemesi anlamına gelir. Örneğin çalışanın saatlik ücreti 100 TL ise mesaiyle birlikte 150 TL olur. İşçinin onayı olmadan işçi fazla mesaiye bırakılamaz. Aynı şekilde işçi eğer isterse ek ücret yerine 1 saat 30 dakikalık serbest zaman ya da izin verilir.

Günlük Azami Çalışma Süreleri

İşçinin İş Kanunu’na göre haftalık olarak belirlendiği gibi 45 saati çalışan sürede fazla mesai hak edişi olur. Ancak aynı şekilde bu süre günlük azami çalışma süresi olarak da belirlenir. Bir işçi günlük normal olarak en fazla 11 saat çalışabilir. 11 saati aşan çalışma yasalara aykırıdır. 

Günlük çalışma süresinde aynı zamanda ara dinlenmeler de zorunludur. 4 saatlik çalışma için 15 dakika, 4 – 7,5 saat arası 30 dakika, daha fazla çalışmada ise 1 saat ara verilmesi gerekir.

İşçinin Onay Şartı

İş Kanunu’na göre işçilerin fazla mesai yapması için öncelikle yazılı izinlerinin olması gerekir. Bu yazılı onay işe girişteki sözleşmede de yapılabilir ya da her sene düzenli olarak da yapılabilir. İşçi, fazla mesai onayı vermediğinde işveren haklı olarak işçiyi çıkaramaz. Yalnızca acil durumlar, doğal afetler gibi elde olmayan mecburi durumlarda işçi onayı olmadan da fazla mesai yaptırılabilir.

Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

İşçinin saatlik olarak aldığı ücrete %50’sinin ilave edilmesi ile hesaplanan fazla mesai hesabında bu yüzden önce saatlik ücretin öğrenilmesi gerekir. Aylık brüt ücretin aylık ortalama çalışma süresine bölünmesi ile saatlik ücret bulunur. Ardından %50’si üzerine eklenerek kaç saat fazla mesai yapıldıysa onunla çarpılır. 

Örnek fazla mesai hesaplamasında brüt ücret 18.000 TL ise:

Saatlik ücret = 18.000 / 225 = 120 TL

Aylık fazla mesai = 120 x 16 = 1.920 TL olarak hesaplanır.

Fazla Mesai Hakkında Yasal Sınırlamalar

İş Kanunu’na göre fazla mesai için bazı sınırlamalar da vardır. Yıl içerisinde işçinin fazla mesai sınırı varken aynı şekilde bazı işçiler fazla mesai yapamaz. Bunların detayları doğrultusunda yasal sınırlamalar hakkında bilgi sahibi olmak ve buna uygun şekilde mesailendirme yapmak gerekir.

Yıllık Fazla Mesai Üst Sınırı (270 saat)

İş Kanunu tarafından belirlendiğine göre bir işçi bir yılda toplam 270 saatin üzerinde fazla çalışma yapması yasaktır. Bu işçinin onayı olsa bile yasalara aykırı bir durumdur. Bunun amacı ise işçinin sağlığını korumaktır. İşçi fazla çalıştırılıp karşılığını alsa bile işverenin cezalandırılmasına sebep olan bir durumdur. İşçinin onayının herhangi bir anlamı yoktur.

Fazla Mesai Yapamayacak İşçi Grupları

Belirli bir grup işçi için fazla mesai yaptırılması yasaktır. Bu durumda işçi onayı olsa bile işveren fazla mesai yaptırırsa cezai yaptırıma uğrar:

• 18 yaşın altındaki işçiler

• Süt izni kullanan anneler

• Hamile anneler

• Part-time çalışanlar

• Maden işçileri

• Gece vardiyasında çalışanlar

• Sağlığı el verişli olmayanlar

Bu gruptaki işçiler hiçbir şartta fazla mesaiye bıraktırılamaz. 

Fazla mesai ücreti brüt mü net mi hesaplanır?

Fazla mesai hesaplaması brüt ücrete göre yapılır. Vergi ve kesintiler düşüldükten sonra işçiye ödenen miktar ise net olarak ödenir.

Fazla mesai yerine izin verilmesi zorunlu mu?

Fazla mesai yerine izin verilmesi zorunlu değildir. İşçi ve işveren anlaşırsa fazla mesai ücreti yerine izin verebilir.

Fazla mesai ücretine prim ve yan haklar dahil edilir mi?

Evet, fazla mesai ücretlerinde tüm yan haklar ve primler dahildir.

Tatil günlerinde fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?

Resmî tatillerde ve bayramlarda çalışanların mesai hesaplaması, normal ücretinin üzerine %100 oranında zamlı ücret ödenmesiyle bulunur. Eğer resmî tatillerde ve bayramlarda ek olarak fazla mesai yapılırsa %50 zamlı ücrette alınır.

Haftalık 45 saatin altında çalışanlar için fazla mesai olur mu?

Hayır olmaz. Haftalık 45 saati tamamlayıp üzerinde çalışmalar için fazla mesai geçerlidir. Ancak günlük olarak da çalışma süresi 11 saati geçtiyse fazla mesai alınır.