Kıdem Tazminatı Nedir?
İş hukukunun önemli kavramlarından biri olan kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı yerde belirli bir süre geçirdikten sonra işveren tarafından çıkarılması ile kazanılan bir tazminattır. İşçinin haklı feshi olursa da kıdem tazminatı alınabilir. Kıdem tazminatının amacı aslında işçiye çalıştığı yıllar boyunca verdiği emeğin karşılığı olarak maddi güven sağlamaktır.
İş Kanunu kapsamında tabi olan tüm işçilerin alabileceği kıdem tazminatı, işçi kendi isteği ile ve haklı fesih nedeni olmadan ayrılırsa alınamaz. İşveren tek seferde ödeyebileceği gibi işçiyle anlaşırsa taksitli de ödeyebilir.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları
İşveren tarafından işten çıkarılan her işçi kıdem tazminatı hak eder demek yanlış olacaktır. Çünkü kıdem tazminatı kazanmanın da belirli şartları vardır. Bunların olmaması ya da eksik olması durumunda kıdem tazminatı alınamaz:
En az 1 sene çalışma
İşverenin haksız feshi
İşçinin haklı feshi
Emeklilik, askerlik ya da evlilik
Tüm bunlar kıdem tazminatı almak için gereken şartlardır.
En Az 1 Yıl Çalışma Koşulu
İşçinin kıdem tazminatı hak edebilmesi için söz konusu iş yerinde en az 12 ay kesintisiz olarak çalışmış olması gerekir. 12 ay bitmeden ayrılan işçi, yasal olarak kıdem tazminatı hak edemez. Örneğin 10 ay çalışan bir işçi kıdem tazminatı alamazken, 1 yıl 4 ay çalışan bir işçi 1 yıllık kıdem tazminatı alır. Burada hem işçinin hem de işverenin uzun süreli ilişkisi esas alınır.
İşveren Tarafından Haksız Fesih
İşveren, kanunda yer alan ya da sözleşmeye aykırı olan durumların olması durumunda haklı feshederek kıdem tazminatı ödemeden işçiyi çıkarır. Ancak yasal olarak herhangi bir geçerli sebep olmaması durumunda haksız fesih olur ve kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Bu durumda ek olarak işçi ihbar tazminatı ve fazla çalışma haklarını da talep edebilir. İşçi bu durumda isterse işe iade davası ya da tazminat davası da açabilir.
Emeklilik, Askerlik veya Evlilik Nedeniyle Fesih
İş Kanunda belirtilen bazı özel durumlar, işçiye haklı olarak işten ayrılma hakkı tanır ve bu durumda da kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Emeklilik, evlilik ve askerlik bu durumlar arasında yer alır. Ancak burada evlilik yalnızca kadınlar için geçerlidir. Bu durumlarda işçi işverenden kıdem tazminatı alabilir ve yasal olarak da hakkıdır.
İşçinin Haklı Nedenle Sözleşmeyi Feshetmesi
İşçi kanuna ya da sözleşmeye aykırı bir durum olması halinde sözleşmeyi feshederek kıdem tazminatı talep edebilir. Burada maaşın zamanında ödenmemesi, taciz, mobbing, sözleşmeye aykırı davranışlar, sağlığı tehlikeye atacak durumlar gibi konular dahildir. Bu durumda işçi kıdem tazminatı alırken ihbar süresi de uygulanmadan derhal fesih gerçekleşir.
Kıdem Tazminatı Hesaplamasında Kullanılan Unsurlar
Kıdem tazminatının hesaplanmasında bazı unsurlar kullanılır. Bu unsurlar hem dikkat edilmesi gereken hem de doğru hesaplanması gereken asıl önemli konulardır:
Brüt ücret
Düzenli yapılan ek ödemeler
Çalışma süresi
Tavan tutar
Bu faktörler kıdem tazminatının hesaplanmasında belirleyici ve etkilidir.
